مقدمه

واحد علم سنجی دانشگاه گیلان در سال 1395مستقر در حوزه ریاست دانشگاه تشکیل و در سال 1398 با تغییر ساختار سازمانی معاونت پژوهشی دانشگاه، زیر نظر این معاونت مشغول به فعالیت است. وب سایت علم سنجی دانشگاه نیز از سال 1399 جهت ارائه اطلاعات مرتبط با حوزه علم سنجی راه اندازی گردیده است.

علم سنجی دانش اندازه گیری و تحلیل علم است که به سنجش تولیدات علمی پژوهشگران دانشگاه ها و کشورها در قالب متغیرهای کمی میپردازد. شاخص های علم سنجی شامل شاخص های ارزیابی کمی و کیفی برونداد علمی پژوهشگران است که میتواند مبنای ارزشیابی، رتبه بندی و ارتقای اعضای هیات علمی و نیز سیاست گزاری های پژوهشی، طراحی نقشه راه توسعه و دستیابی به مرجعیت علمی قرار گیرد.

اهداف

این واحد بر آن است تا از طریق بررسی و ارزشیابی مستمر تولیدات علمی دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و سایر واحدهای تابعه، در راستای ارتقاء کمی و کیفی تولیدات علمی و اعتلای جایگاه علمی دانشگاه و کشور گام بردارد.

شرح وظایف واحد علم سنجی دانشگاه گیلان

1. ارزشیابی دانشگاه و مراکز وابسته در نظام های رتبه بندی

• رصد دوره ای عملکرد علمی و پژوهشی دانشگاه در پایگاه های ملی و بین المللی
• مقایسه روند تولیدات علم دانشگاه نسبت به روند دانشگاه های مشابه در سطح ملی
• تعیین نسبت مقالات دانشگاه  اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی
• بررسی شاخص های کیفی مؤلفه های تولید علم(استنادات، H-index و ...) در پایگاه های اطلاعاتی مختلف
• پایش رتبه دانشگاه در نظامهای رتبه بندی دانشگاهی ملی و بین المللی مختلف و تعیین میزان افزایش یا کاهش شاخص ها
• تهیه گزارش از برونداد علمی دانشگاه و ارائه به مسؤلین دانشگاه ، وزارت متبوع و سایر دستگاه های ذیربط
• ارائه ی مشاوره های لازم به مسؤلین دانشگاه به منظور ارتقاء رتبه دانشگاه در نظام های رتبه بندی بر اساس شاخص های آنها
• ترسیم نقشه تولیدات علمی دانشگاه بر اساس تحلیل موضوعی تولیدات
• ترسیم نقشه تولیدات علمی
• ترسیم نقشه همکاری های علمی دانشگاه در سال های مختلف بر اساس مؤلفه های نویسنده، دانشکده و دانشگاه
• ارزیابی ارتباط صنعت و دانشگاه بر اساس همکاری های علمی در تولید مقالات
• مقایسه اعضاء گروه های آموزشی دانشگاه از لحاظ میزان شاخص های علم سنجی در پایگاه های (WEB OF SCIENCE, SCOPUS, GOOGLE SCHOLAR, ISC)

1. ارزشیابی پژوهشگران

• ارزیابی و معرفی اعضای هیات علمی، دانشجویان و پژوهشگران فعال دانشگاه ها در زمینه انتشار مقالات به معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه و سایر سازمان ها در سطح استان و کشور به منظور معرفی در هفته پژوهش و سایر مناسبت های علمی مانند جشنواره ها.
• استخراج شاخص های علم سنجی(تعدادمقالات، استنادات، H-index، ...) مورد درخواست پژوهشگران از نمایه نامه های معتبر ملی وبین المللی.
• مشاوره حضوری و غیر حضوری به مراجعین در خصوص امور پژوهشی، شاخص های علم سنجی و سایر امور مربوطه.
• برگزاری کارگاه های توانمند سازی پژوهشی( شامل مباحث پایگاه های اطلاعاتی و علم سنجی) اعضای هیات علمی و کارمندان مراکز تحقیقاتی.

ارزشیابی مجلات علمی داخلی و خارجی

• پایش اعتبار مجلات داخلی و خارجی مورد درخواست پژوهشگران دانشگاه
• تهیه و اعلام جدیدترین اطلاعات مربوط به مجلات نمایه شده در ISI و شاخص های IF و MIF حوزه موضوعی آنها
• تهیه و اعلام جدیدترین اطلاعات مربوط به مجلات نمایه شده در SCOPUS و شاخص های SJR آنها
• ارائه لیست روزآمد مجلات ایرانی نمایه شده در پایگاههای معتبر (ISI, SCOPUS,..)
• ارائه لیست روزآمد مجلات علمی- پژوهشی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
• بررسی مداوم مجلات علمی دانشگاه بر اساس شاخص های علم سنجی و ارائه مشاوره های لازم جهت ارتقای سطح کیفی آنها.

رتبه دانشگاه گیلان در نظام های مختلف                  1401/05/11

• تداوم حضور دانشگاه گیلان در نظام رتبه بندی بین المللی یو اس نیوز (U.S.News)- 2022-2023
• 16 عضو هیات علمی دانشگاه گیلان و یک دانش آموخته دکتری در بین 2 درصد دانشمندان برتر جهان در سال 2022 میلادی قرار گرفتند
• حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی دانشگاه های کشورهای گروه D8- 2021
• ارتقای جایگاه دانشگاه گیلان در جدیدترین نتایج رتبه بندی وبومتریکس جولای 2022
• تداوم حضور دانشگاه گیلان برای سومین سال پیاپی در نظام رتبه بندی موضوعی شانگهای 2022
• قرار گرفتن دانشگاه گیلان در میان برترین های نظام رتبه بندی موضوعی ISC
• "حضور دانشگاه گیلان در نظام رتبه بندی بین المللی لایدن در سال2022
• تداوم حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی تایمز دانشگاه ها ی آسیایی 2022
• صعود 78 پله ای دانشگاه گیلان در نظام رتبه بندی سایماگو- 2022
• تداوم حضور دانشگاه گیلان در نظام رتبه بندی بین المللی یو اس نیوز (U.S.News)- 2022"
• تداوم حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی جهانی تایمز2021
• "ارتقاء رتبه وبومتریک دانشگاه گیلان بین دانشگاه های جهان"
• تداوم حضور دانشگاه گیلان درجمع دانشگاه های جوان با قدمت زیر 50 سال دنیا
• ارتقای جایگاه دانشگاه گیلان در رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام (ISC) در سال 2019
• ارتقاء جایگاه دانشگاه گیلان در آخرین رتبه بندی nature index
• چاپ بیش از ده مقاله پراستناد توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه گیلان در دو سال اخیر
• تداوم حضور دانشگاه گیلان در جمع دانشگاه‌‌های جوان و برتر دنیا
• دانشگاه گیلان در جمع برترین های نظام رتبه بندی موضوعی شانگهای در 2020
• نخستین شماره خبرنامه علم سنجی، توسط واحد علم سنجی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه گیلان منتشر شد
• لیست مجلات JCR منتشرشده در پایگاه وب او ساینس
• ارتقاء 110 پله ای دانشگاه گیلان در رتبه بندی جدید وبومتریک
• قرار گرفتن دانشگاه گیلان برای اولین بار در نظام رتبه بندی شانگهای
• حضور دانشگاه گیلان در فهرست 414 دانشگاه برتر جوان با قدمتی زیر 50 سال در نظام رتبه بندی تایمز
• حضور دانشگاه گیلان در نظام رتبه بندی بین المللی لایدن در سال 2020
• دانشگاه گیلان موفق به کسب رتبه در نظام رتبه بندی موضوعی دانشگاه های جهان سال 2019 گردیده است
• حضور دانشگاه گیلان در بین برترین دانشگاه های جهان در حوزه های موضوعی " مهندسی و فناوری" ،" علوم طبیعی" و "علوم پایه" رتبه بندی تایمز 2021
• برای دومین سال متوالی؛ عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در میان پراستنادترین پژوهشگران برتر دنیا قرار گرفت
• 10 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه گیلان در فهرست دانشمندان "دو درصد برتر دنیا " قرار گرفتند
• سه عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در فهرست پژوهشگران پراستناد یک درصد برتر ایرانی قرار گرفتند
• "حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام 2020(ISC)"
• " حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی وبومتریکس ژانویه 2021"
• حضور دانشگاه گیلان در رتبه بندی تایمز- دانشگاه های آسیایی 2021
• حضور دانشگاه گیلان در میان دانشگاه های برتر جهان در رتبه بندی کلی و موضوعی نظام لایدن در سال 2021
• تداوم حضور دانشگاه گیلان برای دومین سال پیاپی در نظام رتبه بندی شانگهای2021

پژوهشگران علم سنجی پیوسته تلاش می کنند تا کیفیت ها را به صورت کمیت هایی نشان دهند که بیانگر آن کیفیت باشد. این معیارهای کمّی در علم سنجی با عنوان "شاخص" شناخته می شوند. اهمیت شاخص ها عبارت است از: بررسی عملکرد، تأثیرگذاری، رتبه بندی، مقایسه و ارتقاء افراد در محیط های آکادمیک. علم سنجی تنها متکی بر مقالات علمی نیست، منابع علمی دیگر مانند کتاب ها، پروانه های ثبت اختراع، پایان نامه ها و … می توانند مبنای مطالعات علم سنجی قرار بگیرند.

اساس کار علم سنجی بر بررسی چند متغیر پایه استوار است که برخی آن رابه طورساده شامل دو مقوله انتشارات علمی و میزان استنادهایی می دانند که به آن ها تعلق می گیرد .از طرفی می توان گفت اکثر شاخص های علم سنجی مبتنی بر چهار متغیر: پدیدآورندگان، تولیدات و انتشارات علمی، ارجاعات و استنادهایی است که به آثار تعلق می گیرد . 

استنادات:

یکی از رایج ترین و معتبرترین شاخص های علم سنجی، شاخص استناد است .به طوری که در تحلیل های استنادی که مهمترین روش علم سنجی است، مطالعه استنادها و روابط استنادی میان مدارک، یکی از معیارهای اساسی سنجش عملکرد علمی پژوهشگران به حساب می آید .از مهمترین شاخص های علم سنجی که بر مبنای شاخص استناد و تحلیل استنادی شکل گرفته اند می توان به ضریب تاثیر (شامل ضریب تاثیر مجلات، ضریب تاثیر رشته، ضریب تاثیر کشورها و..(، شاخص فوریت، نیم عمر متون علمی یا کهنگی متون، شاخص هرش، شاخص جی، شاخص وای، تاثیر متیو و روش های سنجش علم در کشورهای مختلف اشاره کرد. 

شاخص های علم سنجی به سه دسته ی شاخص های سنتی و شاخص های جدید و شاخص های خاص و بومی دسته بندی می شوند. شاخص های ضریب تاثیر(شامل ضریب تاثیر مجلات)، نیم عمر متون علمی یا کهنگی متون، شاخص فوریت، ضریب تاثیر ۵ ساله، ضریب نفوذ مجله و میزان تاثیرگذاری مقاله به عنوان شاخص های سنتی در تحلیل استنادی و علم سنجی مورد بررسی قرار می گیرند:

⭕ ضریب تاثیر (Impact Factor)

شاخص ضریب تاثیر مجله نخستین بار توسط دکتر یوجین گارفیلد و آیروینگ شر در دهه ۱۹۶۰ به مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) آمریکا ارائه شد، تا در انتخاب مجله‌های علمی برای نمایه استنادی علوم به کارگرفته شود.

به طور کلی ضریب تاثیر مجله نسبت تعداد استنادهای دریافتی مقالات انتشار یافته در طول یک دوره زمانی خاص را می سنجد. این مجموعه شاخص ها توسط موسسه تامسون رویترز در قالب JCR به طور سالانه منتشر می گردد. با توجه به اینکه حدود ۲۰% از کل ارجاعات، به انتشارات دو سال قبل صورت می گیرد، گارفیلد دوره زمانی استناد را دو سال در نظر گرفته است.

⭕ شاخص فوریت (Immediately index)

 شاخص فوریت با روشی شبیه ضریب تاثیر مجلات محاسبه می شود. شاخص فوریت از شاخص های ویژه ارجاع یا استناد است که آن را نشریه گزارش های استنادی به طور منظم منتشر می کند و به منظور تعیین سرعت استناد مقالات یک مجله، استفاده می شود. به عبارتی شاخص فوریت یک نشریه، ارجاعات دریافت شده طی سالی را که موضوعات و مقالات مورد ارجاع قرار گرفته منتشر شده اند، بررسی و ارزیابی می کند. از این رو اهمیت این شاخص، به طور معنادار، از شاخص ضریب تاثیر مجلات کمتر است.

⭕ ضریب تاثیر ۵ ساله (Five-year Impact Factor)

 ضریب تاثیر پنج ساله برابر با میزان استنادها در سال جاری به مقالات منتشر شده در پنج سال اخیر است. برای اندازه گیری بهتر ضریب تاثیر مجلات در زمینه هایی که در آن یک مقاله پژوهشی زمان بیشتری را می طلبد تا به طور مطلوبی شناسانده شود و مورد استناد قرار گیرد، اندازه گیری ضریب تاثیر پنج ساله شاخص مناسب تری است.

⭕ ضریب نفوذ مجله (Eigen Factor Score)

محاسبه این شاخص برای هر مجله بر اساس تعداد استنادات دریافت شده یک مجله در یک دوره ۵ساله در JCR است؛ اما با درنظرگرفتن این که این استنادات از کدام مجلات دریافت شده است. بر این اساس، مجلات با تعداد استنادات بالاتر، تاثیر و نفوذ بیشتری نسبت به مجلاتی با تعداد استنادات کمتر خواهند داشت. همچنین این شاخص خوداستنادی ها (citation-self ) را مدنظر قرار نمی دهد و خوداستنادی در محاسبه آن تاثیری ندارد؛ (یعنی ارجاعات یک مقاله به مقاله دیگر از همان مجله از محاسبه حذف می شود و در نتیجه ضریب نفوذ مجله تحت تاثیر خوداستنادی قرار نمی گیرد). به علاوه مجموع Eigen Factor Score های گزارش شده در JCR برابر با عدد ۱۰۰ است. اصلی ترین ایده در خلق این شاخص این بوده که دریافت یک استناد از مجلات با کیفیت بالا، با ارزش تر از دریافت استنادات متعدد از مجلات باکیفیت پایین¬تر می باشد.

⭕ نیمه عمر متون یا کهنگی متون (Literature Obsolescence)

شاخص نیمه عمر نقش زمان را در بهره‌وری از اطلاعات روشن می‌کند. با استفاده از این شاخص می‌توان نشان داد که آیا با گذشت زمان از میزان سودمندی مقالات و کتاب‌ها کم می‌شود یا خیر. منظور از نیمه عمر متون مدت زمانی است که در خلال آن نیمی از متون استنادکننده به متون علمی مورد استناد در حوزه‌های علمی موردنظر منتشر شده است. به بیان دیگر، از نیم عمر مجلات یا شاخص کهنگی به منظور اندازه گیری میزان استفاده از مدرک در طول زمان استفاده می شود این مطالعات در مدیریت مجموعه و توسعه خدمات اطلاعاتی مناسب به کاربران کاربرد دارد.  

⭕ ضریب نفوذ مقالات مجله (Score Influence Article)

این شاخص میانگین نفوذ مقالات یک مجله را در طول ۵ سال اول پس از انتشار آن نشان می دهد. در واقع مثل ضریب تاثیر پنج ساله است که در آن نسبت تاثیر استنادی مجله به اندازه سهم مقاله مجله در طی یک دوره پنج ساله محاسبه می شود. میانگین ضریب نفوذ مقالات مجلات در JCR برابر ۱ است و نمرات بالاتر از ۱ نشان می دهد که نفوذ هر مقاله در مجله بالاتر از متوسط است و نمره کمتر از ۱ نشان می دهد که نفوذ هر مقاله در مجله کمتر از متوسط است. محاسبه Score Influence Article به صورت تقسیم ضریب نفوذ مجله (Score Eigen Factor ) بر تعداد مقالات مجله در دوره پنج ساله و سپس تقسیم بر تعداد مقالات کل مجلات در همان دوره پنج ساله، و ضرب در ضریب یک صدم (۰.۰۰۱) می باشد.

به منظور ارزیابی دانشمندان و آثار علمی ایشان پیشنهادها و فرمول های جدیدی برای سنجش علمی ارائه گردیده است که با تلفیق کمیت و کیفیت علم تولید شده، دقت و صحت سنجش و ارزشیابی برونداد علمی را افزایش می دهد و می توان آن ها را به عنوان معیار ارزیابی پژوهشگران مورد توجه و استفاده قرار داد. این شاخص ها و شیوه های جدید را به طور کلی می توان به دو دسته تقسیم کرد گروه اول آن ها که به عامل تاثیر دلبستگی نشان می دهند و برای رفع کاستی ها یا نرمال سازی آن، پیشنهاد می کنند. دسته دوم از پایگاه استنادی علوم تنها برای شمارش استنادها استفاده می کنند و برای محاسبات خود شاخص ها و معیارهای دیگری دارند.

 ⭕ شاخص اچ یا شاخص هرش (H-Index)

در سال ۲۰۰۵ میلادی ریاضیدانی به نام Hirsch شاخصی را برای ارزیابی برونداد علمی محققان پیشنهاد نمود که در عین سادگی و سهولت کاربرد، نسبت به سایر شیوه های متداول ارزیابی، ‌دارای مزایای بسیاری است. طبق تعریف شاخص H یک پژوهشگر عبارت است از H تعداد از مقالات وی که به هر کدام دسته کم H بار استناد شده باشد. اگر H مقاله از کل مقالات منتشر شده یک محقق طی n سال کار علمی، هرکدام حداقل H بار استناد دریافت کرده باشد، آن محقق دارای شاخص اچ است.

شاخص اچ به این پرسش پاسخ می دهد که هر یک از پژوهشگران به تنهایی چه نقشی در پیشبرد و گسترش مرزهای علوم در حوزه های مختلف دانش بشری دارند؟ در اصل شاخص H با استفاده از شمارش استنادها به حاصل کار یک پژوهشگر در طول حیات وی امتیاز می دهد. این شاخص همزمان هم به کمیت (تعداد مقاله) و هم به کیفیت (تعداد استنادات) اهمیت می دهد. در محاسبه این شاخص، تعداد استنادات به ترتیب نزولی مرتب می شود و شماره ردیف مقاله با تعداد استنادات مقابل آن مقایسه می شود تا تعداد استنادات با شماره مقاله برابر یا بیشتر از آن باشد. شماره آن مقاله، نشان دهنده عدد H نویسنده است.

⭕ نیمه عمر استناد (Cited Half Life)

نیمه عمر ارجاعات یا نیمه عمر استناد، تعداد سال هایی است که از سال ارزیابی باید به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد کل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزیابی باشیم. به عبارت دیگر، این شاخص مدت زمانی که نیمی از کل استنادات به آن مجله صورت پذیرفته باشد را نشان می دهد و در حقیقت سرعت کاهش میزان ارجاعات به مجله را بیان می کند. بدیهی است که وقتی مقاله های یک مجله ارزش خود را برای ارجاعات، زود از دست بدهند (مقاله ها سطحی باشند و خیلی زود بی ارزش شوند)، تنها به مقاله های جدید مجله ارجاع داده می شود. این موضوع باعث می شود که نیمه عمر ارجاعات به مجله کاهش یابد. بنابراین هر چه نیمه عمر ارجاعات به مجله بیشتر باشد، نشان می دهد که ارزش مقاله های مجله در طول زمان بیشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار می گیرند. در مجموع هرچه نیمه عمر ارجاعات به یک مجله بیشتر باشد، ارزش مجله بالاتر می رود.

⭕ شاخص جی (G-Index)

یکی از جدیدترین شاخص هایی که برای اندازه گیری کمی برونداد علمی پژوهشگران پیشنهاد شده شاخص جی است که در سال ۲۰۰۶ لئو اگه آن را معرفی کرد. شاخص G گونه تعدیل یافته شاخص هرش است. در این شاخص بر خلاف شاخص هرش به مقالاتی که بیشتر مورد استناد قرار می گیرند، اهمیت بیشتری داده می شود. وی شاخص G را اینگونه تعریف کرده است: شاخص gعبارت است از بیشترین تعداد مقالات که در مجموع دارای G^۲ استناد یا بیشتر هستند. به هر میزان که تعداد استنادات به مقالات پر استناد پژوهشگری بیشتر باشد شاخص G هم بالاتر خواهد بود. نحوه ی محاسبه شاخص G نیز بدین صورت است که ابتدا تعداد مقالات را به صورت نزولی استنادات مرتب کرده و سپس استنادات را با هم جمع کرده تا جائیکه مقاله G ام، G^۲استناد داشته باشد که در این شاخص بر خلاف شاخص H به مقالاتی که بیشتر مورد استناد قرار می گیرد وزن بیشتری داده می شود. بنابراین اگر شاخص جی دانشمندی برابر ۵ باشد به آن معنی است که دست کم مجموع استنادهای ۵ مقاله وی ۲۵ استناد بوده است. واضح است که همیشه H ≤ G خواهد بود. از این رو، دانشمندی که تعداد زیادی مقاله نوشته است و مقاله های او نیز تعداد استنادهای خوبی را دریافت کرده باشند شاخص هرش بالایی به دست می-آورد. شاخص جی او نیز اندکی از شاخص هرش بالاتر خواهد شد. درنتیجه، دانشمندی که تعداد اندکی مقاله دارد که این تعداد کم مقاله، استنادهای زیادی دریافت کرده باشد، شاخص هرش کوچک و شاخص جی بالایی خواهد داشت. در این صورت، اختلاف میان شاخص هرش و شاخص جی بالا خواهد بود. اگر از هر دو این شاخص ها با هم و به طور همزمان برای ارزیابی مقاله های دانشمندان استفاده شود، تصویر جامع تری از موفقیت های دانشمندان بر پایه تعداد انتشارات و تعداد استنادها به دست خواهد آمد.

⭕ شاخص ام (M-Index)

شاخص هرش هر پژوهشگر به طول مدت فعالیت پژوهشی وی بستگی دارد. زیرا با گذشت زمان، تعداد مقالات و استنادها به آن افزایش می یابد. به همین جهت، برای مقایسه پژوهشگران در مراحل مختلف دوره فعالیت آن ها، شاخص M معرفی شد. این پارامتر در نتیجه تقسیم هرش هر پژوهشگر بر سن علمی وی به دست می آید. منظور از سن علمی، شمار سال هایی است که از زمان انتشار اولین مقاله او می گذرد.

⭕ ارزش متیو (Mathew value)

این شاخص شکل اصلاح شده ضریب تأثیر است که در سال ۲۰۰۶ توسط موییج معرفی شد. ارزش متیو در یک دوره پنج ساله و در موضوعی خاص محاسبه می شود به این صورت که تعداد استناداها به مقاله های یک مجله در یک دوره پنج ساله را به تعداد مقاله های همان مجله و در همان دوره تقسیم می کند و عدد به دست آمده را با همین نسبت ها درکل حوزه مورد پژوهش اندازه گیری می کند.

⭕ مجموعه شاخص استنادی (CiteScore)

در ۸ دسامبر سال ۲۰۱۶ ، مؤسسه الزویر در مجموعه ژورنال متریکس(Journal Metrics) خود از محصول جدیدی رونمایی کرد. این محصول سایت اسکور (CiteScore) نام دارد که به نوعی رقیب ضریب (Clarivate Analytics) محسوب می گردد.

سایت اسکور یک شاخص ساده برای اندازه گیری تأثیر استنادی مجلات است. یک مورد خاص که در سایت اسکور وارد محاسبه نمی گردد، مقالات زیرچاپ (In press) است. از آنجایی که اسکوپوس همه مقالات In press را از ناشران مختلف در بر نمی گیرد، لذا، مقالاتی که هنوز در شماره های مجله وارد نشده اند، در محاسبه سایت اسکور وارد نمی شود. سایت اسکور از تقسیم استنادها به مقالات چهار سال اخیر بر تعداد مقالات سه سال اخیر به دست می آید. در ادامه، نکاتی در خصوص این شاخص را برمی شماریم:

- دسترسی به این شاخص ها از طریق اسکوپوس بدون دریافت هیچ هزینه ای آزاد است. بر خلاف ضریب تأثیر، نحوه محاسبه سایت اسکور از پایگاه اسکوپوس هست و دارای شفافیت برای همه است. درحالی که JCR که ضریب تأثیر از آن محاسبه می شود بر خلاف سایت اسکور به طور آزاد در دسترس همه نیست و نیازمند پرداخت حق اشتراک می باشد.

- چکیده مقالات در این شاخص محاسبه نمی شوند به خاطر اینکه اسکوپوس آنها را تحت پوشش ندارد.

- در این شاخص Journal self-citations محاسبه می شوند.

- تمامی مقالات در محاسبه این شاخص مد نظر قرار می گیرد، زیرا موجب کاستن از دستکاری استنادی، نشان دادن تأثیر یک جامع از کل مجله، موافقت نکردن با سیستم طبقه بندی مقالات در محاسبه استنادی می گردد.

⭕ شاخص اسنیپ (Source Normalized Impact Per Paper(SNIP))

این شاخص که توسط دانشگاه لایدن پیشنهاد شد، میزان تأثیر استناد را با وزن دادن به استناد براساس کل استنادهای دریافتی یک حوزه موضوعی را می سنجد. بنابراین تأثیر یک استناد می تواند در یک حوزه موضوعی نسبت به یک حوزه موضوعی دیگر ارزش بیشتری داشته باشد. شاخص "ضریب تأثیر به هنجار شده براساس منبع" یا به اختصار اسنیپ بر مبنای داده های برگرفته از پایگاه اسکوپوس محاسبه می شود. این شاخص با وزن دهی به استنادها براساس تعداد کل استنادهای حوزه موضوعی مربوطه (پتانسیل استنادی پایگاه در رشته ی مربوطه) محاسبه می شود تا تفاوت رشته ها به لحاظ رفتار استنادی و نیز به لحاظ میزان پوشش در پایگاه تصحیح شود.

 ⭕ شاخص اس جی آر (Scientific Journal Rankings(SJR))  

معیاری است که بیان می کند تمام استنادها برابر آن چیزی که خلق شده نیست و زمینه موضوعی، کیفیت و شهرت مجله اثر مستقیم بر ارزش استناد دارد. این معیار هم شمار استنادهای دریافتی یک مجله و هم اهمیت یا اعتبار مجله ای که استنادها از آن می آیند را محاسبه می کند. این شاخص بیشتر برای استناد شبکه ای به مجلات بسیار بزرگ و ناهمگن مناسب می باشد. سایمگو (SCImago) از شاخص رتبه بندی مجلات SJR برای مقایسه مجلات استفاده می کند که در طی دو مرحله محاسبه می شود. ابتدا هر مجله یک مقدار و اعتبار مشابه را به خود اختصاص می دهد. اعتبار مجله با I و تعداد کل مجلات پایگاه با N نشان داده می شود.

شاخص "رتبه مجلاات سایمگو" نفوذ علمی یک مجله را با در نظر گرفتن دو عامل، تعداد استنادها و میزان اهمیت یا اعتبار مجلات استناد کننده، تعیین می کند. این میزان از تقسیم میانگین استنادهای وزن دهی شده در یک سال معین بر تعداد مقالات سه سال قبل محاسبه می¬شود.

به طور کلی نرمال سازی در این شاخص تحت تأثیر ۳ عامل مهم است: پوشش پایگاه محاسبه کننده (میزان مجلات نمایه شده در اسکوپوس)، تعداد مقالات منتشره در این مجلات و تعداد استنادهای دریافتی هر مقاله و کیفیت مجلات.

⭕ مقاله داغ (Hot Paper)

 مقالاتی که خیلی سریع نسبت به مقالات مشابه در همان حوزه موضوعی و همان بازه زمانی استناد دریافت می کنند به عنوان مقالات داغ شناخته می شوند. ملاک محاسبه تاریخ انتشار نیست. انتشارات ۲ سال اخیر در بازه ۲ ماه اخیر مورد بررسی قرار می گیرد و انتشاراتی که در این بازه زمانی ۲ ماهه بیشترین استناد را گرفته و در ۰.۱% مقالات دارای استناد قرار گرفته باشد. لازم به ذکر است برای انتخاب مقالات داغ، فقط استنادات ۲ ماه قبل شمارش می شود نه کل ۲ سال. این مقالات توسط پایگاه طلایه داران علم (ESI)Essential Science Indicator معرفی می شوند.

⭕ مقالات پراستناد (Highly Cited Paper)

مقالات پراستناد، مقالاتی هستند که به لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در رشته¬ی موضوعی خود، در زمره مقالات یک درصد برتر قرار می گیرند. بازه زماانی برای محاسبه مقالات پراستناد ده ساله می باشد. این مقالات توسط پایگاه طلایه داران علم (ESI)Essential Science Indicator معرفی می شوند.

برخی مراجع:
 کتاب "از کتابسنجی تا وب سنجی: تحلیلی بر مبانی، دیدگاه ها، قواعد و شاخص ها."، فریده عصاره و دیگران، تهران: کتابدار، ۱۳۸۸
عبدخدا، محمدهیوا. علم سنجی و شاخص های ارزیابی پژوهش، دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
فیروز، یمین(۱۳۹۶). آشنایی با شاخص های علم سنجی مرداد ۱۳۹۶، دانشگاه علوم پزشکی بابل.
عباسی، فهیمه(۱۳۹۵). محتواهای آموزشی برخط، دانشگاه علوم پزشکی و درمانی تبریز.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا(۱۳۹۲). آشنایی با علم سنجی: مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه ها. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت).

توسعه و پیشرفت علم‌سنجی مرهون پدید آمدن پایگاه‌های استنادی است. بطوریکه بسیاری از تحلیل‌هایی که پیشتر امکان‌پذیر نبود با وجود پایگاه‌های استنادی، میسر گردید. امروز از نرم افزارهای متعددی برای انجام کارهای علم سنجی استفاده می شود.

برای مطالعه بیشتر لینک مقاله‌ای با عنوان"نرم‌افزارهای علم‌سنجی" در دسترس شما کاربران علاقمند قرار می‌گیرد.دریافت مقاله 

در ادامه به تعدادی از نرم‌افزارهای علم سنجی اشاره می شود

۱- نرم‌افزار علم‌سنجی هیست سایت (HistCite)

این نرم‌افزار توسط تیم علمی یوجین گارفیلد در مؤسسه تامسون رویترز طراحی شده‌است و برای تحلیل داده‌ها در تحقیقات انجام شده با شیوه‌های علم‌سنجی و کتاب‌سنجی به کار می‌رود. این بسته نرم‌افزاری امکان ترسیم ساختار موضوعات مختلف را به محققان علاقه‌مند به میزان گسترش تولیدات علمی در یک حوزه علمی خاص می‌دهد و با استفاده از داده‌های استنادی پایگاه وب آو ساینس نتایج ارزشمندی را در قالب جداول و نمودارهای مختلف با شاخص‌های متعدد، در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.

نرم افزار هیست سایت (HistCite) به دانشجویان و پژوهشگران کمک می‌کند تا بتوانند تحلیلی از پژوهش‌های قبلی مرتبط با حوزه موضوعی خود داشته باشند و به واسطه آن می‌توان مشخص کرد که چه نویسندگانی، چه سازمانی، چه کشورهایی بیشترین تولیدات علمی و با کیفیت‌ترین تولیدات علمی را به واسطه استناد داشته‌اند. همچنین ترسیم نقشه موضوعی همکاری‌های علمی به واسطه این نرم‌افزار انجام می‌گیرد. این نرم‌افزار می‌تواند در داده‌کاوی، تحلیل نتایج و اهمیت موضوع پژوهش، در سطح بین‌المللی به پژوهشگران و برنامه‌ریزان کمک نماید.

این نرم‌افزار برای تحلیل داده‌ها با شیوه‌های علم‌سنجی و کتاب‌سنجی به‌کار می‌رود و بر روی سیستم عامل ویندوز نصب شده و قابل استفاده در تمام مرورگرها به ویژه اینترنت اکسپلورر است. پیش‌فرض استفاده از آن دسترسی به پایگاه‌های استنادی وب او ساینس بوده و داده‌های استخراج شده از این پایگاه را تحلیل می‌کند.

با استفاده از این نرم‌افزار، امکان شناسایی مقالات با استناد بالا، روابط هم‌استنادی مهم، خط زمانی آثار نویسنده و مشاهده هیستوگراف‌هایی که نشان‌دهنده متون هسته و جدول زمانی یک زمینه پژوهشی هستند، یافتن مقالات مهمی که توسط جستجوی کلیدواژه‌هایی از دست رفته باشند و نظایرآن فراهم و در دسترس است.

لینک دانلود نرم افزار HistCite

۲- نرم‌افزار تحلیل استنادی (Publish or Perish):

Harzing's Publish or Perish یک برنامه نرم‌افزاری تحلیل استنادی است که داده‌های خام را از گوگل اسکالر (Google Scholar) وماکروسافت آکادمیک سرچ (Microsoft Academic Search) می‌گیرد و امکان انجام تحلیل‌های لازم درباره عملکردهای پژوهشی اشخاص را به منظور تعیین پرنفوذترین و مؤثرترین آنها فراهم می‌کند. این نرم افزار در سیستم عامل های مختلف قابل نصب و استفاده می باشد.

برخی از مهم ترین نتایجی که می‌توان با استفاده از قابلیت‌های این نرم‌افزار دربازه عملکرد پژوهشی یک پژوهشگر به دست آورد، عبارتند از:

✅ تعیین جمع تعداد مقاله‌ها

✅تعیین تعداد متوسط استناد به ازای هر مقاله

✅ تعیین تعداد متوسط استناد به ازای هر نویسنده

✅ تعیین تعداد متوسط مقاله به ازای هر نویسنده

✅ تعیین تعداد متوسط استناد به ازای هر سال

✅ تحلیل تعداد نویسندگان به ازای هرمقاله

✅ تحلیل شاخص هرش و پارامترهای مرتبط با آن

✅ تعیین شاخص جی

✅ تعیین شاخص اچ

لینک دانلود نرم افزار Publish or Perish

۳- نرم‌افزار VosViewer

این نرم افزار، یک نرم افزار مصورسازی است که بر مبنای فناوری ترسیم مشابهت ها می باشد و مزیت های چشمگیری در نمایش خوشه ها دارد. در نرم افزار VosViewer، تحلیل هم استنادی برای تولید نقشه تراکم خوشه های هم استنادی مدارک استفاده می شود. این نرم افزار به ویژه برای تحلیل داده های مقیاس بزرگ و ساخت شبکه های پیچیده مناسب است. در این نرم افزار، تحلیل هم نویسندگی برای تولید نقشه حوزه دانش سازمان های پژوهشی به منظور نشان دادن شبکه همکاری در میان سازمان های پژوهشی در مطالعات مختلف انجام می شود. زیرا توزیع قدرت پژوهش می تواند از طریق تحلیل شبکه های همکاری پیدا شود.

لینک دانلود نرم افزار VosViewer

گاهنامه علم سنجی شماره دهم تابستان 1401
گاهنامه علم سنجی شماره نهم بهار 1401
گاهنامه علم سنجی شماره هشتم زمستان 1400
گاهنامه علم سنجی شماره هفتم پائیز  1400
گاهنامه علم سنجی شماره ششم تابستان 1400
گاهنامه علم سنجی شماره پنجم بهار 1400
گاهنامه علم سنجی شماره چهارم زمستان 99
گاهنامه علم سنجی شماره سوم پاییز 99
گاهنامه علم سنجی شماره دوم تابستان 99
گاهنامه علم سنجی شماره اول بهار 99

 

 https://journals.msrt.ir
لیست ژورنال های ISI Q1

لیست ژورنال های ISI Q2

لیست ژورنال های ISI Q3

لیست ژورنال های ISI Q4

لیست کل ژورنال ها در یک فایل